Czym są biofilmy?
Biofilmy zawierają złożoną mieszankę różnych mikroorganizmów, które współpracują ze sobą. Bakterie w biofilmie łączą się i tworzą ochronny szlam/matrycę wokół siebie. Biofilmy mogą zawierać i chronić szkodliwe (patogenne) bakterie, takie jak Salmonella spp., Staphylococcus aureus, Escherichia coli i Listeria monocytogenes. Do wzrostu biofilmów potrzebne są mikroby, wilgoć, żywność i powierzchnie, a wszystkie te warunki występują w większości środowisk przetwórstwa żywności.
Pierwszym badaczem, który już w XVII w. zaobserwował i opisał biofilm bakteryjny, był holenderski przedsiębiorca i przyrodnik Antoni van Leeuwenhoek, który z zaciekawieniem przyglądał się swojej własnej płytce nazębnej i zauważył, że pokrywa ją pewna błona. Po bardziej szczegółowej obserwacji, przy pomocy stworzonego przez siebie mikroskopu, doszedł do wniosku, że błona ta zawiera miliony mikroorganizmów. W latach 40. ubiegłego wieku Amerykanin Claude Zobell zauważył natomiast, że wbrew pokutującemu wówczas twierdzeniu, iż większość komórek mikroorganizmów występuje w formie planktonicznej, badane przez niego mikroorganizmy wodne chętniej bytują przyczepione do powierzchni stałej, niż swobodnie unoszą się w środowisku. Terminu „biofilm” po raz pierwszy użyto w publikacji naukowej w 1975 r. i ma on związek z obserwacjami makroskopowymi – większość struktur tego typu przypomina bowiem cienką warstwę śluzu. Od tego czasu biofilmy nieprzerwanie stanowią temat wielu badań naukowych.
Biofilm nie do zdobycia.
Biofilmy zostały zdefiniowane jako osiadłe zbiorowiska mikroorganizmów, których komórki osadzone są w wytworzonej przez nie macierzy substancji polimerycznych wydzielanych pozakomórkowo, tzw. EPS (ang. extracellular polymeric substances). Mogą one składać się z jednego lub wielu gatunków bądź rodzajów mikroorganizmów. Co ważne, bakterie wchodzące w skład biofilmów wykazują szereg właściwości, które różnią je zasadniczo od swobodnie przemieszczających się w środowisku komórek planktoniczncyh – komórki w różnych częściach biofilmu są zdolne do pełnienia odmiennych funkcji, co pozwala skupiskom mikroorganizmów funkcjonować w warunkach, w których nie mogłyby przeżyć pojedyncze komórki.
Macierz biofilmu.
Głównymi składnikami macierzy biofilmów są zazwyczaj: polisacharydy, białka, kwasy nukleinowe, surfaktanty, fosfolipidy oraz woda. Interesującą cechą macierzy jest zdolność do gromadzenia i oddawania wody, co nadaje jej cechy hydrożelu i powoduje, że usunięcie biofilmów z powierzchni stałej jest niezwykle trudne oraz chroni mikroorganizmy zarówno przed niekorzystnymi warunkami otoczenia, jak i środkami przeciwbakteryjnymi. Rozgałęziony system kanalików pozwala natomiast na transport substancji pokarmowych oraz komunikację pomiędzy mikroorganizmami za pomocą sygnałów chemicznych i fizycznych (ang. quorum sensing).
Dlaczego biofilmy stanowią poważny problem w produkcji żywności?
Biofilmy stanowią poważny problem w produkcji żywności, ponieważ chronią mikroby w nich zawarte przed detergentami, środkami dezynfekującymi i innymi środkami przeciwdrobnoustrojowymi. Ponadto komórki bakteryjne z biofilmów mogą się odrywać, a następnie szybko się rozmnażać i zanieczyszczać sąsiednie powierzchnie i żywność.
W przemyśle spożywczym biofilmy mogą tworzyć się na dowolnej powierzchni, ale powszechnie występują w starych lub źle zaprojektowanych i/lub konserwowanych budynkach i sprzęcie. Obejmuje to podłogi, odpływy, rurociągi, spodnią stronę powierzchni, nisze w sprzęcie do przetwarzania żywności i narzędziach czyszczących. Zazwyczaj biofilmy nie są widoczne gołym okiem.
Przykładowa, sztywna szczotka Vikan do usuwania zanieczyszczeń z rur lub odpływów.
Do szczotki możesz użyć każdy trzonek / uchwyt Vikan z gwintem.
Co to oznacza dla codziennych czynności czyszczenia i dezynfekcji w zakładzie spożywczym, hodowli lub służbie zdrowia? Żeby osiągnąć najwyższy poziom higieny musimy zawsze pamiętać, że przygotowanie powierzchni przed dezynfekcją- wyczyszczenie jej mechaniczne, szorowanie, lub chociażby wytarcie mikrofibrą jest niezbędne. W wielu przypadkach powierzchnia biofilmu, a nawet samo napięcie powierzchniowe cieczy może być barierą nieprzekraczalną dla środków dezynfekcyjnych. W takich sytuacjach proste czynności z użyciem szczotki czy skrobaka zagwarantują nam, że środek myjący czy dezynfekcyjny zadziała w prawidłowy sposób.
Zobacz również informacje i zalecenia Vikan dotyczące biofilmów.
Częste jest przekonanie, że biofilmy, osady tworzą się tylko w odpływach, studzienkach kanalizacyjnych i innych elementach zrzucania brudnej wody lub ścieków produkcyjnych. Biofilmy, tworzą się niezależnie od tego jak my postrzegamy miejsca lecz są zależne od warunków i środowiska. Wilgoć, podwyższona temperatura, materiał biologiczny i roślinny, to warunki sprzyjające rozwojowi biofilmów. Tak więc produkcja spożywcza, hodowla, uprawy, ale także placówki służby zdrowia a nawet sklepy powinny być pod szczególnym nadzorem w kierunku biofilmów.
